Türkiyənin geosiyasi qələbəsi: PKK silahlı mübarizədən imtina edir - TƏHLİL

Həbsdə olan Kürdüstan Fəhlə Partiyasının (PKK) keçmiş lideri Abdullah Öcalanın yeni video müraciəti region dinamikasına təsir edə biləcək mühüm hadisə kimi qiymətləndirilir. Öcalan öz bəyanatında bu il fevralın 27-də etdiyi çağırışı təsdiqləyərək, hazırkı anın "çox dəyərli və tarixi" olduğunu vurğulayıb. O, PKK-nın silahsızlanması istiqamətində daha praktiki, konkret və qətiyyətli addımlara keçid üçün səylərin davam etdiyini bildirib: "PKK dövlət yaratmaq məqsədindən və əsas müharibə strategiyasından imtina edərək öz varlığına son qoyub".

O, silahın gücünə yox, siyasətin və sosial sülhün gücünə inandığını vurğulayıb. Bu, PKK-nın strategiyasında əsaslı bir dəyişiklikdən xəbər verə bilər.

Öcalanın bu mövqeyi, Türkiyənin son illərdə əldə etdiyi əhəmiyyətli geosiyasi uğurlar kontekstində qiymətləndirilməlidir. Bu uğurlar PKK-nın mövqeyinə birbaşa təsir göstərmiş ola bilər:

Suriya: Türkiyə Suriyada PKK ilə əlaqəli hesab etdiyi kürd qruplaşmalarına qarşı bir sıra uğurlu transsərhəd əməliyyatlar (məsələn, "Fərat Qalxanı", "Zeytun Budağı", "Sülh Bulağı") həyata keçirib. Bu əməliyyatlar kürd qüvvələrinin Suriya ərazisindəki mövqelərini xeyli zəiflədib və onların muxtar dövlət qurumu kimi fəaliyyət göstərmək imkanlarını məhdudlaşdırıb. "Təhlükəsizlik zonaları"nın yaradılması Türkiyəyə sərhədin əhəmiyyətli hissələrinə nəzarət etməyə imkan verdi ki, bu da PKK-nın hərəkət və təchizat imkanlarını azaltdı. Ən əsası isə, son dövrlərdə Türkiyəyönümlü müxalif qüvvələrin Suriyada hakimiyyətə gəlməsi və bu yolla Rusiyanın, eləcə də İranın Suriyadakı təsirinin əhəmiyyətli dərəcədə yox olması, Ankaraya regional siyasətdə böyük bir üstünlük qazandırıb. Bu, Suriyanın gələcək taleyində Türkiyənin rolunun həlledici olacağını göstərir.

Qafqaz: Türkiyənin İkinci Qarabağ müharibəsində (2020) Azərbaycana verdiyi dəstək və regionda baş verən sonrakı hadisələr (xüsusilə Azərbaycanın 2023-cü ilin sentyabrında həyata keçirdiyi antiterror tədbirləri) Cənubi Qafqazda qüvvələr balansını kökündən dəyişdi. Azərbaycanın mövqeyinin güclənməsi və Ermənistanın zəifləməsi, PKK-nı bu strateji əhəmiyyətli regionda potensial dəstək və ya geri çəkilmə yollarından məhrum etdi.

Rusiya-Ukrayna danışıqları və beynəlxalq təsir:Türkiyənin beynəlxalq arenadakı təsiri təkcə hərbi əməliyyatlarla məhdudlaşmır. Rusiya ilə Ukrayna arasında uzun müddət davam edən sülh danışıqlarının Türkiyə ərazisində keçirilməsi Ankaranın beynəlxalq diplomatiyada əsas vasitəçi rolunu oynadığını və münaqişələrin həllində vacib bir ölkə olduğunu sübut etdi. Bu, Türkiyənin həm Qərb, həm də Şərq ölkələri ilə tarazlı əlaqələr qurmaq bacarığının göstəricisidir və ölkəyə qlobal arenada əlavə siyasi nüfuz qazandırıb.

Afrika ölkələri ilə əlaqələr və enerji resursları: Türkiyə son illərdə Afrika ölkələri ilə əlaqələrini sürətlə inkişaf etdirərək burada öz mövqeyini əhəmiyyətli dərəcədə gücləndirib. İqtisadi, siyasi və mədəni əməkdaşlıq çərçivəsində, Türkiyənin Afrika qitəsindəki diplomatik nümayəndəliklərinin sayı artıb, ticarət həcmi yüksəlib və müdafiə sənayesi məhsullarının ixracı genişlənib. Bu fəaliyyətlər arasında, xüsusilə Afrikanın zəngin neft və qaz yataqlarına Türkiyə şirkətlərinin cəlb olunması Ankaranın enerji təhlükəsizliyini təmin etmək və geosiyasi təsirini artırmaq üçün strateji bir addımdır. Afrikada qazanılan bu təsir, Türkiyənin qlobal arenadakı çəkisini artırır.

Türk dövlətləri arasında birliyin güclənməsi: Türkiyə, eyni zamanda, türk dövlətləri arasında birliyin güclənməsinə böyük dəstək verir. Türk Dövlətləri Təşkilatı (TDT) çərçivəsində ticarət, iqtisadiyyat, mədəniyyət və təhlükəsizlik sahələrində əməkdaşlığın genişləndirilməsi, regionda yeni bir güc mərkəzinin yaranmasına zəmin yaradır. Bu birlik, Türkiyənin regional və qlobal səviyyədə mövqeyini daha da möhkəmləndirir, həmçinin PKK kimi terror təşkilatlarının beynəlxalq dəstək tapmaq cəhdlərini xeyli çətinləşdirir.

Bu amillər, görünür, PKK-nı uzunmüddətli strategiyasına yenidən baxmağa məcbur edib. Xarici dayaqların zəifləməsi və beynəlxalq arenada dəstəyin itirilməsi, müstəqil dövlət yaratmaq üçün silahlı mübarizə yolunun artıq həyat qabiliyyətli olmadığı qənaətinə gəlməyə səbəb ola bilər.

Silahsızlanmada DEM-in rolu

Öcalan, DEM Partiyasını Türkiyə Böyük MillətMəclisindəki digər siyasi qüvvələrlə əməkdaşlıq edərək silahsızlanma prosesində fəal iştirak etməyə çağırır. Bu, mübarizəni siyasi müstəviyə keçirmək, kürd əhalisinin maraqlarını qanuni mexanizmlər vasitəsilə müdafiə etmək niyyətini göstərir. Uğurlu silahsızlanma və PKK-nın siyasi fəaliyyətə keçidi region üçün sülh və sabitlik üçün imkanlar yarada bilər. Lakin tam silahsızlanmaya və siyasi inteqrasiyaya gedən yol asanolmayacaq. Türkiyə hakimiyyəti, baxmayaraq ki, silahlı münaqişəyə son qoymaqda maraqlıdır, PKK-dankonkret və dönməz addımlar tələb edəcək. Bundanəlavə, Öcalanın PKK-nın bütün fraksiyaları və üzvləriüzərindəki nəzarət dərəcəsi, eləcə də onların təşkilatın gələcəyi ilə bağlı öz baxışları sual altında qalır.

Əgər bu bəyanat həqiqətən də PKK-nın tam silahsızlanmasına və yalnız siyasi mübarizə metodlarına keçidinə səbəb olarsa, bu, regionda yeni bir sülh və sabitlik dövrü başlada bilər. Lakin bu məqsədə çatmaq üçün əhəmiyyətli səylər, bütün tərəflərin siyasi iradəsi və dərin kökləri olan fikir ayrılıqlarının aradan qaldırılması tələb olunacaq. Gələcək Öcalanın yeni çağırışlarının siyasət gücünün silahlı münaqişə irsini üstələyib-üstələməyəcəyini göstərəcək.

Azadxan Axundov